ŞARBON HASTALIĞI
Şarbon ot yiyen hayvanlardan insanlara bulaşan bakteriyel bir hastalıktır. Hastalığın etkeni ‘Bacillus anthracis’ olarak isimlendirilen sporlu bir basildir. Türkçe kaynaklarda öncesinde ‘Çoban çıbanı, Karakabarcık’ olarak da isimlendirilmiştir. Şarbon hastalığı insanlarda ve hayvanlarda bilinen en eski hastalıklardan biri olmasına karşın dünyada geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde hala görülen ve zaman zaman hayvanlarda salgın yapan bir hastalıktır. Şarbon ülkemizde endemik bir hastalıktır. Görülme sıklığı gittikçe azalmasına rağmen özellikle İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde daha sık görülmektedir. Yılın her döneminde görülebilen bu hastalık özellikle sıcak ve kurak aylarda daha fazla görülmektedir.
Hastalığın Bulaşma Yolları
Hastalık insanlara başlıca 3 yoldan bulaşabilir.
1.Tarımsal: Şarbon ile enfekte hayvanlara direkt temas ile hastalık bulaşabilir. Hastalıklı veya ölen hayvanın kesilmesi, derisinin yüzülmesi, etinin kıyılması sonucu direkt temas ile deri şarbonu veya enfekte etlerin çiğ/az pişmiş olarak tüketilmesi sonrasında gastrointestinal (mide/barsak) şarbon gelişir. Ülkemizde görülen şarbon genellikle tarımsal kaynaklıdır.
2.Endüstriyel: Şarbon sporları ile kontamine hayvansal ürünlerin (Keçi kılı, yün deri, post veya kemik gibi) sanayide işlenmesi esnasında insanlara bulaş olabilir. Sporların deriye bulaşması ile deri şarbonu, inhalasyonu ile de akciğer şarbonu gelişebilir.
3.Laboratuar kaynaklı veya biyolojik silah olarak da şarbon bulaşı olabilmektedir.
Şarbonun insandan insana bulaşı gösterilmemiştir.
Risk Grupları
Hayvancılık ile uğraşanlar, çobanlar, kasaplar, mezbaha işçileri, dericilik ile uğraşanlar, veteriner hekimler ve laboratuar çalışanları şarbon bulaşı açısından risk altındadırlar.
Deri Şarbonu
Deri şarbonunda lezyonlar genellikler yüz, boyun, eller ve kollar gibi vücudun açık yerlerinde görülür. Şarbonun cilde temasından yaklaşık 1-5 gün içerisinde deride önce kırmızı bir yara oluşur. Sonrasında yara kabarır ve ortasında çöküntü olur. Birkaç gün içinde lezyonun ortası mavi-siyah rengi alır ve ülserleşmeye başlar. Lezyonun etrafı şiş ve ödemlidir. Şarbon lezyonu ağrısızdır. Hasta tedavi edilmediğinde ya da geç tedavi edildiğinde mikrop, lenf bezlerinden kana, kandan diğer organlara yayılabilir. Bu nedenle erken dönemde tanıyı koyup, hemen tedaviye başlamak çok önemlidir.
Şarbondan Korunma
Şarbon etkeni ile toprak bir defa kontamine olursa bu bakteri uzun süre toprakta varlığını sürdürür. Hayvanlar merada otlanırken enfekte olurlar. Şarbon hastalığından ölen hayvanlardan çıkan sıvı, kan veya dışkı ile şarbon bakterisi yeni alanlara bulaşır. Şarbondan ölen hayvanın kanı pıhtılaşmaz ve ağız burun ve anüsten koyu pıhtılaşmamış kan akar. Bu gibi şüpheli ölümlerde etrafa kan bulaşmaması için veteriner hekim gelinceye kadar hayvanın bütün doğal delikleri tentürdiyotlu pamuk veya benzeri bezlerle kapatılmalıdır. Şüpheli hayvan leşlerine çıplak el ile dokunulmamalı, kesilmemeli ve kedi köpek gibi diğer hayvanların teması engellenmelidir. Şarbondan ölen hayvanların eti tüketilmemelidir. Karkas usulüne uygun olarak yakılmalı veya su kaynaklarından uzak bir yere derin olarak veteriner hekim kontrolünde gömülmesi çok önem arz etmektedir. Ayrıca ahır ve malzemelerin dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
Uz. Dr. Hatun ÖZTÜRK ÇERİK
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı