ORF HASTALIĞI
Orf, parapoxviruslerden viri olan Orf virüsün koyun ve keçi gibi küçükbaş hayvanlarda, özellikle de kuzu ve oğlaklarda, genellikle derinin kılsız bölgelerinde (dudak, ağız, burun, meme ve ayaklarında) yaralar yapan bir hastalıktır. Hayvanlardaki hastalık genelde ortalama bir ayda iyileşir. Ancak salgınlar yapabilir ve hayvanların kaybına yol açabilir. Hayvanlarda ilkbahar ve yaz aylarında sık görülür.
İnsanlara virüsü taşıyan koyun veya keçi gibi küçükbaş hayvanlara, onların et ya da yün gibi ürünlerine ya da hayvana temas etmiş bıçak gibi malzemeler aracılığıyla bütünlüğü bozulmuş deriden (sıyrık, kesik, ısırılma, vb) bulaşır. Çiftçiler, kasaplar, veterinerler ve et dağıtımı yapan kimseler riskli grubu oluştururlar. İnsandan insana bulaş bildirilmemiştir. Orf hastalığı, hastalıklı eti yemekle de bulaşmaz.
Bazı hayvanların yaraları olmasa da taşıyıcı olabileceği, virüsün ahırlarda, çitlerde, bıçakların yüzeyinde aylarca canlı kalabileceği bildirilmiştir.
Virüs insana bulaştıktan yaklaşık 3 gün, en geç 2 hafta sonra Orf hastalığı ortaya çıkar.
İnsan orfu genellikle 2-3 cm çapındaki tek bir yara şeklinde ortaya çıkar. Bazen birden fazla yara olabilir. En sık el, bilek ve önkolda nadiren de yüzde yerleşim gösterir. Hastalık her biri yaklaşık bir hafta süren 6 klinik evrede seyreder ve evreye göre şekli şiş, ortası çukur, kızarık, beyaz, kaşıntılı, ağrılı, kabuklu vb. olabilir.
Elinde yarası olan ve yakın zamanda koyun, keçi gibi küçükbaş hayvanlarla temas öyküsü olan hastalarda Orf hastalığı akla gelmelidir. Bununla birlikte Orf hastalığında ortaya çıkan yaralar tedavi gerektiren daha ciddi hastalıklarla (şarbon, sütçü nodülü, tularemi,vs.) karışabilir.
Orf hastalığı genellikle tedavi gerektirmeden, 6-8 hafta içerisinde, kendiliğinden, iz bırakmadan iyileşir. Hastanın şikâyetlerini azaltacak ve yara bakımını sağlayacak tedaviler ve önlemler (kuru ve kapalı tutulması gibi) genellikle yeterlidir. Hastalığı geçirmekle koruyucu bağışıklık oluşmaz, yani insanlar tekrar tekrar virüsü kapıp hasta olabilir.
Hayvanların aşılanması, hastalık kaynağı olabilecek hayvanların tanınması ve sürüden ayrılması hastalığın yayılmasını önleyecektir. Virüs olabilecek hayvan, ürün ya da malzemelerle temas etme olasılığı olanlar geçirgen (gözenekli) olmayan kauçuk ya da lateks eldiven (örneğin, cerrahi eldiven) giymeli ve temas sonrası ellerini su ve sabun ile iyice yıkamalıdır.
Uz. Dr. Yeşer GENÇ
Cildiye Uzm.
